Zo ui: Based on the life story of BRUTO!

Vawiin lamah Special Report a ui hmangaihtute leh a vulh tuipuitute deuna post a min mention avangin comment lamah ka uipa hmasa ber - Bruto chanchin ka sawi chhuak a. Group a post tura min ngen der ve avangin kan post ang e. Chutih rualin Bruto kaltlang hian Zo ui, Mizo pa in a lo vulh țhin ngei kha kan bihchiang tel turah ngai ta ila..

Bruto hi ka naupan lai ui a nih avang leh khatih hun laia thlalakna tur kan lo neih lem loh vangin a thlalak ka kawl tawh lova. Amah ang deuh tur google lama a thlalak ka zawnna lamah Zopa ui bihchian tel hi a țangkai dawnin ka hre ta a, chuvanga rawn ziak mai ka ni a. Foreign Breed ka duh lo tihna lam a ni lem lo a, tu rilru mah hliam tum ka ni lova, Zo ui dik tak, thlahpawlh map loh chu an lo țhatzia pho chhuah ka tum a ni mah zawk tih kha min lo hriatsak dawn nia..

Mizo ui chu!?
Milem a kan hmuh ang hian a mei a vial let tap a, a beng a tung vah a, a kawng a fek rât a, a harhvangin a tha a za zek zek hle țhin. Mahse milema kan hmuh ai hian a hmul erawh a tawi zawk a, a pial hen a, a tliang hen țhin. Chu chu Zo ui diktak kan sawi țhin kha a ni a. Țhenkhat chuan (tu huatthu suhah) "Tuikuk ui" ti te pawhin kan sawi țhin bawk.

Vawiina google ka bihkualna lama ka picture hmuh zinga Bruto - Zo ui ang ber chu hei hi a ni a. Mahse he thlalak ka lâkna site hi chuan 'Indian Pariah Dog' niin a sawi a, a tawi zawngin INDog an ti mai țhin a nih hmel. Chu INDog chanchintawi an ziah danah chuan British in India ram min awp lai hun vela he hming hi pu țan niawm takin an sawi a. Tamil Nadu a tribal hnam pakhat 'Pariah' ho ațanga an lak ni angin a sawi bawk. He ui information dang a ziah dan pawn he breed hi ui laihawl (medium size) niin tha za zek zawk, insawizawi mamawh tak, Indian origin, hound chhungkaw zinga mi niin a sawi bawk.

Chuta ka chhiar thil tam tak leh hmun dang danga ka enkual hnuah pawh Zo ui/tual ui kan tih mai țhin, Mizo ui diktak te kha (tun anga thlahpawlh an nih hma kha) INDog chhungkaw zinga mi hi an ni mai ang em tih te hial ka ngaihtuah kual a. A hre zawk leh mithiam zawkte chhuizui leh zirchian atan awhawm ka ti ta riau mai!

Bruto chu!?
Kan chhungkua hi a hma chuan ui duh bau lo kan ni a. Mahse ka awh em avangin ka nu'n ui vulh ve min phalsak ve ta hram a. Naupang mai kan la ni a, thil engkim kha chhinchhiah țhat nachang ka lo hre lem lo. Khatih lai khan kan khua - Kolasib angah chuan ui chi țha te chu a lo la lut ang tih pawh kan ring pha ngai hek lo. Kolasib a ui palian ber nia khatih laia an sawi țhin Francis-a ui 'Tea' lah a thlahte man kha a hunlai pawn to kan tih vangin kan lei ve ngam der si lo. Tichuan, kan mikhual pain zo ui no lâk tur a lo hre hlauh mai bawk nen kan phak tawk zo ui lamah lungi zan lovin lungsik kan tum ta a. Tuikuk ho ui no niin a nu chu ramvahnaa an hruai țhin, ui sathiam sa man thei niin a sawi bawk avangin ui lian awt em em mah ila zo ui ka tui lohna a reh hret. Chutah amah a rawn thleng ta a le, a tein a cher ang reng mai si a (a awm ve tho, Rs. 50/- man kha a ni miau a), ka la ngaina hran lo. Kan inkawl rei telh telh a, a hminga Bruto kan sak hnu phei chuan inngaina tak hi kan ni tawh. A harh em em mai a, kan pheikhawk leh eng ilo sehchhiat pawh a nei nual a, thildang khel rân pawh a nei nual mai..

Tichuan khawi kipah kan inzui hi a ni ta ringawt a. Ka tlan leh mi um a, mi um phak rualin mi bawhthlu tawp tawp a. Ina awm leh chhuatah kan inbuan a. Chutiang reng reng chu kan ni a. Ani lah haziau reng leh thaza reng a lo ni bawk nen, kawrhma phel duai hian kan inumkawi loh leh kan inbuan let tawp tawp deuh reng hi a ni ber.

Tunlai angin ui zirtir leh khawi fin tumna kha kan nei lem lo a. Chibai a thiam em em a, chhuah dawn apiangin min ngen a. Kan ui dang te pawn an chhawm tak zel - ti rawh/ti suh tih a hre em em a. Kan țhiante pawn fing an ti ve em em țhin a. "Bruto seh rawh" tih chang apianga ngho ti lawra han in hrosa ve țhin te kha hahipin țhian te kha chuan an sawi ve țhin.. Chu chu kan ui vulh hmasak ber a ni a, Mizo ui diktak a ni a, a hming chu Bruto a ni.

Ka nun vawi 3 chhanhimtu Bruto!
Chutih hunlai chuan pawl 7/8 vel ka zir lai a ni a, thing tuah tur leh pal leh bang tur vel atan inrinni tin mai hi chuan thing leh mau puin sikul chawlh ka hmang chho ve țan a. Zing leh tlaiah hian tui kan chawi ziah bawk a. Chung zawng zawngah chuan mi a zui a. Inkhel tura kan kalnaah pawh min zui zel a. A chang phei chuan kan ball inchuh vel khan a tha tizain a rawn tlan lut ve ta țhin a. Ball ni lovin mihring min rawn chhaih ta țhin si a, ui hlau tawk lo awm nen kan ri leh laih laih fo țhin..

Bruto kan vulh hma hi chuan dai hnaia sava veh satliah a nih lem loh chuan mahniin thing/mau pu turin ka kal ngam ngai lova, inkawpa inzui ta chawt chu ani vang hian mahni a ram kal pawh ka ngam phah a. Khuai zuk haw em em mai leh rul hlau em em mai ka nih vang hian ram hi ka nel lo khawp mai a. Rul ka hmuh tawh chuan thah te chu sawi loh, mual daih chhung tlanchhe duh chi ka ni țhin bawk nen mahni a ram kal ka ngam ngai lo kha a mak hran lo..

Țumkhat chu mahni chauha thingpua ka chhuah țum hian, kan haw lamah ka thingpu lai hi hnunglamah mi zuiin kawngsir hnim leh phengphehlep vel chhaihin tha za takin a zuang zak zak reng a. Bungmual lui kan tih mai țhin kan thlen dawn chuan chak taka rawn tlanin mi rawn um pha a, ka kekawr tlangah a seh ta tlat mai a. Ka thingput a rit ropui mai si a, kal theih ni ta hek lo chu amah delh lo tur lamah ka thingput chu ka keuh ta ngawt a. Ka thingput ka keuh rualin ka kekawr tlang a seh a thlah a, chak zetin hmalam panin a tlan tlang leh ta mai a, a va harh tak em ti rilru chunga thing put leh ka tum lai tak chuan chu lui thlen țepah chuan (min pawh dinna hma lawkah hian kawi a awm a, ka dinna ațanga kawi a nih avanga lang lo chin vel chiahah chuan) hnim hi a ri ta sun sun mai sia put tuma thing ka tun uaih tawh chu tluk lehin ka va tlan phei.. Kawngkawi ka pel chiah chu ka ding chiang kher a sin! Rul dum lian zet mai hian (rul ka hlauh avangin a hming hi ka hre vak lem lo a, eng rul nge a nih ka hre lo) Bruto chu a lo zial nual tawh a. Ani lahin rul hrawkah tak a lo seh a, kawng sir vel chu hnim țul pik lutuk lo chin, phaitual hnim ang deuh țona chin chu an lo tal pe ve hen hun hman a. An lum tawp tawp a. Ka hlau lutuk ka au tengtung ringawt hi a ni ber. Ka harh fim hnu chuan Bruto chu a chuk chuan a thi thei tih hrechhuakin iptepui ațangin chempui ka phawrh a, mahse eng tih theih a hi ka va nei tlem si em. Ka sah chuan amah sah tel ka hlau si, an lumna apiangah an sirah chempui nen ka veh ka veh hi a ni ringawt a. Rei tawk fe chutia an leh an leh hnu chuan an lum a tawp. Rul a zal a, Bruto pawh a zal! Ka hnaih ngam si lo, Bruto a thi ve emaw ti hmanin ka țap lo chauh tawh.. Chutah muangchangin chempui lek vung chunga ka tawlh phei lai chuan muangchang hian Bruto pawh chu a lo tho țelh țelh a, min rawn panin mei a hem tar tar a, pangchang zet hian a chik nghur nghur bawk a.. A mitmengah erawh inti thei mitmeng a lang! Ka va han țap nasa tak.. Ka lawm si, ka chhuang si.. Kha dinhmun ang khan ui vanga ka lawm ka la hre ngai lo.. Chutah harh thutin rul nghawng chu ka va tan leh te te a, chumi hnuah ka kuah ta vawng vawng a. Ka zep lo, lawm vangin ka țap!

Hetiang deuh hian rul lakah vawi hnih dang min chhan leh bawk a. Vawikhat chu thingzar ro thlak tuma ka lawn dawn lai ka kekawr tlangah a seh leh a. Mahse chumi țum chuan rul chu thinglera lo awm a nih vangin an inbei lo. Dak chunga a bauh vak vak avangin ka hmuh phah a. Vawikhat dang leh chu Zo lui kan zawh dun țumin a ni a. Pial tlepa tawlh rawk rawk khawpin mi tlan pel turin mi su tlu a, kan hma lawka lungphena rul a seh leh chat. A seh chat ti ila a chhaih a, rul hian vawi hnih lai chuk tum mahse a chuk fu lo. A vawi thumnaah erawh a nghawngah tak a lo seh leh chat. Hei erawh a lian lem lova, an lum lova, a thing zal zui mai. Chuta ka ngaihtuah let tak chu rul a thah hmasak ber (ti ila ka hmuh laiin) kha a len avangin thi har pawh lo ni se, khati khawpa zal der khawpa bei ta chu a thih hnuah pawh a zialna kha a inphelh nghal hmak dawn loh avangin a buan reng mai thei a ni tih te ka ngaihtuah leh hnuhnawh..

Thian rinawm Bruto!
Naupan lai chuan a rual u deuh te hian a nau deuhte hi kan tiduhdah fo a, a nih loh vek pawhin an inti lal nge nge. Mahse sikulah ani emaw kan vengah a ni emaw tumah ka chungah an in lulin ngai ka hre lo, a chhan pawh Bruto! Ball petna ah pawh kan sirah hnim zingah bawkin mi a lo thlir mai țhin a.. Naupang dang kha ka lakah an rough ngam ngai lo.. A rawn zuang lut zawk a ni mai..

Inchhungah pawh, cheng ho vek kan ni chungin ka u hian Bruto thlun loh chuan mi buam fiam pawh a ngam mang lo. A chhan pawh a rawn tel ve nghal a ni mai a, a rawn tel ve a nih chuan keimah zawk mi chhan dawn tih kha a chiang em a ni. Chutiang khawp chuan ani nen kha chuan kan ințhian țha a, ui a zawnga ka mittui luan tam tir bertu pawh a ni ngei ang..

Tin, khatih lai khan ram an la vak ru fo țhin a, ramvak tur pawh khan ramvahpui atan an rawn hawh țhin a. Țum li țum nga lai chu an hawh hman a, mahse țumkhat sanghal padawp chânpui an tum ațangin ka phal zui ta lo. Ka ngaihtuah let chang pawha ka hriat chhuah theih tâk miah loh chu sa an kahpui nge kahpui lo kha!? An rawn dah kir khan amah a him leh him loh ngawt kan lo buaipui a talangin an kah leh kah loh lam kan zawt ngai bawk lova, a hruaitute lah khan lawmthu bak min hrilh pawh ka hre ta lo.. An sawi ka la hriatchian awm chhun chu sa a hual thiam hle tih chiah..

Heng ka sawi duah hian tam tak chuan hun kal tawh ami, a taka hmuh tur awm tawh loh leh nghal ta chu insawitheihna emaw phuah chawp mai mai emaw tia min deu palh pawh an awm ngei ang tih ka hre reng. Mahse mi an lo ngen der ve bakah ui vulh ngainatu te hian Zo ui kan hnualsuat lohzia tarlangtu atan leh ui chi țha lei thei lo te tan zo ui diktak țhatzia hi phochhuah ka duh ve hrim hrim bawk a. Chutih rualin INDog nen chhul khat chhuak an lo nih duh hmel leh zel bawk nen, ka ziak leh ta duah mai zawng a nih hi..

Zo ui diktak ka hmuhdan:
Fing tur khawpa ka lo zirtir lem loh avang khan Foreign Breed țha ho ang tak hian an fing thei ang em ka hre lova mahse zirtir loh ro raoah Zo ui hi an fing zawkin ka hre tlat. Ka sawi thiam chiah lo he lai hi. Pianpui finna -instinct a ni zaw ber ang chu. Foreign Breed enkawl uluk loh â buang ang kha an nei ve vak lovin ka hria. Chutih rualin an tha za lutuk leh upat hnu thlenga haziau reh hlei thei lo erawh buaipui tham chu a ni nameuh mai. Mahse, foreign breed te angin an one man dog teh chiam lova, chhungkua ami kha chu tu pawh ni se an thu an awih mai a, kha kha a țhat ve na tak pakhat chu a ni ngei ang.

Tin, an kawlh ve lem lohna hi chhungkua a vulh atana duhthusam a nihna pakhat niin ka hria a. Chutih rualin zo ui fir chu huai vet vet tak an ni. An hneh loh tur chiang bang pawh hi an inbul a nih leh nih loh lam an sawi vak lo, an sual tawh chu an hneh emaw, hneh lo emaw pawh ni se an sual ngar ngar mai a ni. Tlawm ai chuan thih an thlang ni mai hian ka hria..

Tin, zo ui țhatna deuh chu kan ram boruak nen an inrem sa a, kan enkawl ang ang kha an khawpkham thei zel a, enkawl a hautak lo ber mai piah lamah tlang hri leng an kai har a, foreign breed te ang lo takin natna an kai mai mai lo (Disease resistance an nei țha!). Chutih rualin ram lama chhawr tur chuan duhthusam an ni lawi a. Kan hlut lo mai mai pawh a. Zo ui fir hi chu kei ka ngai hlu teh mai a nia.. Mahse ram lama chhawr tur erawh chuan an naupan lai, ti ila, an intih pa chhoh vel lai ațanga ram vahpui a ngai ve thung..

Zo ui zawng zawng zia a in ang hauh lo ang a, hei hi Bruto ațanga zo ui zia ka zir chhuah tlem, tuna ka hriat chhuah mai theih te zinga mi a ni a. Chuvangin foreign breed kan vulh theih loh ro ro chuan, theih ni se, lak tur chu hmu ila zo ui diktak, thingtlang khua ațanga chah luh ngei vulh ka thlang.

Foreign Breed țha i vulh ve theih loh vang khan lo hnual mai suh. Mizo ui diktak hi a fir i la hmu fuh thei a nih ngat chuan instinct - pianpui finna leh adaptability - inherremtheihna leh boldness - huaisenna kawngah chuan a tluk tur dang khawvela ui breed zawng zawng zingah pawh hian a vang ve pharhin a rinawm.. Khaw 10 danah pawh mahniin an haw leh vang vang thei a nia, nep lo tak a ni... Chuvangin zo ui fir (pure breed) i vulh a nih ngat phei chuan intihtheihpui tham zawk a nih lo hmaih lul suh.. Chi mang mek (endangered breed) a nih avangin foreign breed ho aiin hmuh a har mah tawh zawk a nia..

Chuvangin kan zo ui, ui talh tur kan chah luh nasat vang te, kan neih sa kan talh nasat vang te leh kan thlah pawlh tir nasat avanga rem titih tawh hi kan chhawm nun leh thei a, khawvel hriata kan pho chhuak thei a nih ngat chuan hei hi Mizo ten ui vulha kan hming kan chher ve theihna kawng țha tak niah ka ngai..

Mahse, a pawi ta ber erawh kan ui inthlah pawlh kual nasa ta lutuk leh zo ui diktak hmuh tur vang ta lutuk hi a ni awm a sin..

A thui lutuk dawn a hre zawk leh chhuichiang tawh zawkte sawizuiah i duhtawk phawt mai ang.

Ui vulh nuam vek u 👌

PS: Group lama ka post sa kan suan lut tel ang e..